Toerisme op Bali – Mau ke Mana? (Deel II)

Photo by Ylanite Koppens. 

Mijn eerste bezoek aan Indonesië was een ‘terug-naar-je-wortels’ reis met mijn familie toen ik tien jaar oud was. Zoals veel Nederlanders heb ook ik enkele Indonesische voorouders. In mijn geval stroomt er een beetje Javaans-Chinees bloed door mijn aderen. Ook woonden en werkten een aantal familieleden decennialang in het toenmalige Nederlands-Indië. De rootsreis zou resulteren in een levenslange liefde voor (of misschien wel: obsessie met) Indonesië. In de komende jaren zou ik vele malen terugkeren – alleen of met vrienden of familie, om te reizen, te studeren, onderzoek te doen of voor werk. Ik had het geluk veel verschillende eilanden en plaatsen in Indonesië te kunnen bezoeken en verbaasde mij erover hoe uniek ze allemaal waren. Wat mij op Sumatra opviel waren de eindeloze bossen en het gevoel van ruimte. Java vond ik daarentegen ontzettend druk. Ik herinner me een 12-uur-durende treinreis door Java (eind jaren negentig kostte mijn derdeklaskaartje als ik het mij goed herinner omgerekend 4 euro). De mensen in mijn krappe wagon waren erg vriendelijk en spraakzaam. Ze deelden hun lokale lekkernijen met mij en testten mijn spreekvaardigheid in de lokale taal (Javaans) tot het uiterste. Ondertussen zag ik, starend door de ramen, urenlang rijstveld na rijstveld aan mij voorbij trekken. Een andere keer had ik de gelegenheid om naar de Komodo-eilanden in Oost-Indonesië te reizen. Qua landschap leek het alsof ik een stap terug in de tijd nam. De rauwe energie, het bijzondere landschap en de onwerkelijke, draakachtige schepsels maakten een diepe indruk op me.

Ik ben op vele plekken geweest in Indonesië, maar ben altijd naar twee eilanden in het bijzonder teruggekeerd: Java en Bali. In de jaren negentig en begin jaren 2000 woonde en studeerde ik voor een langere periode op Java, en ook nu beschouw ik dit eiland nog steeds als mijn thuis ver van huis. Maar als vakantiebestemming is het Bali dat mijn hart heeft gestolen.

Als Bali-liefhebber bevind ik me natuurlijk in goed gezelschap. In 2019 verwelkomde het eiland meer dan zes miljoen buitenlandse bezoekers. Ter vergelijking: in hetzelfde jaar telde de eilandbevolking in totaal ongeveer 4.4 miljoen mensen. Het toerisme in heel Indonesië bereikte in datzelfde jaar 16 miljoen buitenlandse bezoekers.[1] Dit was nog steeds een paar miljoen bezoekers minder dan het ambitieuze doel van president Joko Widodo (Jokowi) om vóór 2019 20 miljoen buitenlandse vakantiegangers naar Indonesië te krijgen, maar het was niettemin een aanzienlijk getal. Toen President Jokowi in 2015 zijn campagne lanceerde, werd verwacht dat Bali een groot aantal van deze buitenlandse bezoekers onderdak zou bieden. De regering wilde echter opzettelijk ook andere delen van Indonesië onder de aandacht brengen, om zo de grote verscheidenheid aan culturen en landschappen van Indonesië te laten zien. Deze locaties, verspreid door heel Indonesië, werden speciaal geselecteerd op hun kwaliteit om buitenlandse bezoekers te kunnen vermaken. Interessant genoeg werd de campagne 10 Bali Baru (10 nieuwe Bali’s) gedoopt – Bali, als herkenbaar Indonesisch ‘merk’, werd gebruikt als maatstaf waarlangs het toeristisch potentieel van andere bestemmingen werd afgemeten.

Door Covid-19 is het toerisme op Bali nu (begin 2021) natuurlijk vrijwel stilgevallen. Iedereen die op de een of andere manier van toerisme afhankelijk is, waaronder ikzelf, maakt zich grote zorgen over het moment waarop het toerisme weer aantrekt en wat voor vorm het dan aan zal nemen. Zoals ik in mijn vorige blog beschreef, kan deze crisis echter ook een positieve kans bieden. Er is veel discussie over hoe het toerisme op Bali duurzamer zou kunnen worden vormgegeven.

Vóór Covid-19 was ook de Indonesische regering zich terdege bewust van het tweesnijdend zwaard dat het toerisme op Bali is. Naast de introductie van de 10 Bali Baru campagne, die beoogde om toeristen naar andere Indonesische locaties te leiden, werd er – voordat de pandemie toesloeg – nagedacht over de invulling van het concept ‘kwaliteitstoerisme’.[2] Eind 2019 merkte de gouverneur van Bali, Wayan Koster, op; ‘De structuur van het Balinese toerisme klopt niet. Bali moet als een toeristische bestemming worden aanbevolen op basis van cultuur.’ Het promoten van Bali als een culturele bestemming is natuurlijk geen nieuwe strategie; in feite was de Balinese cultuur sinds het begin van de toeristenindustrie onderdeel van vele promotiecampagnes. Maar de overheid wil dit idee nu nieuw leven inblazen door het concept ‘kwaliteitstoerisme’ te introduceren. Kwaliteitstoeristen hebben respect voor en waarderen de natuurlijke omgeving van Bali. Ze respecteren de Balinese samenleving en haar culturele systeem, tradities en lokale wijsheid. Kwaliteitstoeristen hebben ook veel waardering voor het welzijn van de Balinese samenleving. Bij aankomst op Bali zouden deze kwaliteitstoeristen dan een ‘kwaliteitservaring’ geboden moeten worden. Op deze manier zouden veel van de problemen die door het toerisme worden veroorzaakt, en die ik noemde in mijn vorige blog, vermeden kunnen worden. Deze discussie speelde zich af net voordat het coronavirus toesloeg. In het licht van de huidige situatie op Bali en de oproep om duurzaamheid prominenter in het ‘nieuwe normaal’ (kenormalan baru of normal baru) op te nemen zodra het toerisme terugkeert, is deze discussie nu nog belangrijker.

[1] https://www.thejakartapost.com/news/2020/02/03/indonesia-welcomes-16-1m-foreign-tourists-in-2019-coronavirus-clouds-tourism-outlook.html, bekeken op 11-5-2020.

[2] https://travel.tempo.co/read/1275833/kunjungi-bali-menparekraf-wishnutama-jelaskan-visi-pariwisata/full&view=ok, bekeken op 12-2-2020.

Over de auteur: Ik heb een PhD in Indonesië Studies en heb een grote passie voor talen en taalonderwijs. Ook beheer ik een klein resort op Bali en ben ik geïnteresseerd in duurzaam toerisme. In deze blog schrijf ik over mijn ervaringen met het Indonesisch en met Indonesië (voornamelijk Java en Bali) als toerist, student, onderzoeker, ondernemer en moeder. Ik woon in het VK, maar een deel van mij bevindt zich altijd in Indonesië.